کشاورزی خراسان رضوی در آتش بحران آب و خشکسالی می‌سوزد

این وضعیت نه تنها معیشت خانواده‌های بسیاری را تهدید می‌کند، بلکه امنیت غذایی استان را نیز به خطر می‌اندازد. با وجود منابع غنی طبیعی و تلاش‌های انجام شده، به نظر می‌رسد که عدم مدیریت صحیح و استفاده نادرست از منابع آبی توسط برخی کشاورزان، خراسان رضوی را در آستانه یک بحران جدی قرار داده است؛ بحرانی که اگر به سرعت به آن رسیدگی نشود، پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.

علاوه بر بحران آب، نوسانات بازار و افزایش قیمت نهاده‌های دامی و کشاورزی، فشار مضاعفی بر دوش کشاورزان گذاشته و بسیاری از آن‌ها را از ادامه فعالیت ناامید کرده است. در این بین، ضعف در زیرساخت‌های بسته‌بندی و بازاریابی نیز به مشکلات دامن زده و باعث می‌شود که محصولات با کیفیت خراسان رضوی نتوانند به بازارهای داخلی و خارجی راه یابند.

خراسان رضوی، نیازمند بازنگری جدی در الگوهای مصرف

خراسان رضوی، با تاریخ غنی کشاورزی و اراضی حاصلخیز، در حال حاضر به میدان نبردی برای بقا و توسعه کشاورزی تبدیل شده است. این استان که زمانی مهد تولیدات کشاورزی باکیفیت مانند زعفران و پسته بود، امروز با بحران‌های جدی مواجه است که تهدیدی برای آینده آن محسوب می‌شود. کمبود منابع آبی، به ویژه در شرایط خشکسالی‌های مکرر، به یک چالش حاد تبدیل شده است و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی، خاک را به مرز نابودی رسانده است. این وضعیت به گونه‌ای است که حتی شهرستان‌های با آب و هوای مناسب و رودخانه‌های مرزی مانند قوچان و درگز نیز از کم‌آبی رنج می‌برند.

مجید جعفری -رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی- منابع آبی را از جمله مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی دانست و گفت: متأسفانه در گذشته به میزان بیش از حد مجاز از منابع آبی برداشت کرده‌ایم و اکنون با کمبود آب و افزایش شوری آب و خاک مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه تمامی کشور با مشکل کم‌آبی مواجه است و تنها مختص خراسان رضوی نیست، افزود: متأسفانه به این نکته توجه نکرده‌ایم که این سرمایه باید برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود؛ ما در گذشته به طور نامناسب از منابع استفاده کرده‌ایم و هنوز در بسیاری از مناطق این روند ادامه دارد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با تأکید بر لزوم تغییر در الگوهای مصرف، اظهار کرد: برای افزایش بهره‌وری آب، نیازمند تشویق به استفاده از سامانه‌های کم‌آب‌بر مانند گلخانه‌ها و سیستم‌های آبیاری هوشمند هستیم.

جعفری با تأکید بر اینکه باید روش‌های نوین و پیشرفته آبیاری را به کار بگیریم تا بتوانیم با اجرای این روش‌ها بیش از ۵۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم، خاطرنشان کرد: متأسفانه تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی با کمبود آب مواجه هستند، حتی شهرستان‌های قوچان، کلات و درگز با وجود رودخانه‌های مرزی، جزء شهرستان‌های خشک استان محسوب می‌شوند.

وی تأکید کرد: اگر بخواهیم در حوزه تولید، قراردادهای زنجیره‌ای ایجاد کرده و ارزش تولیدات را افزایش دهیم، باید کشاورزی قراردادی را توسعه دهیم و غیر از این، چاره‌ای نداریم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، توضیح داد: اگر کشاورز بداند که محصولی که تولید می‌کند، مشتری دارد و قیمت آن از ابتدا مشخص است و از سوی دیگر، این قیمت مقرون به صرفه باشد، قطعاً به سمت کشت آن محصول خواهد رفت.

وی با بیان اینکه این امر می‌تواند در قالب کشت‌های قراردادی توسعه یابد، بر لزوم احیاء خاک تأکید و اظهار کرد: نباید خاک را به حال خود رها کرد.

جعفری در ادامه افزود: باید تلاش کنیم تا ماده عالی خاک را افزایش دهیم، زیرا یکی از مشکلات عمده خاک در خراسان رضوی، پایین بودن سطح ماده عالی آن است. به گونه‌ای که این مقدار به شدت پایین‌تر از میانگین کشور است و تقریباً به صفر می‌رسد.

وی با بیان اینکه آن قدر گیاهانی مانند پسته و زعفران را کشت کرده‌ایم که ماده عالی خاک را از بین برده‌اند و عملاً خاک از نظر ماده عالی خالی شده است، گفت: باید به سمتی برویم و از کودهای زیستی، کمپوست‌های عالی و دامی و هر چه می‌تواند ماده عالی خاک را افزایش دهد باید استفاده کرد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با اشاره به اینکه مدیران در شهرستان‌ها باید برای خاکی که دارند ایده و برنامه‌های خود را ارائه دهند، اظهار کرد: قرار نیست برنامه‌ها از بالا به پائین باشد بلکه مدیران شهرستان‌ها باید به ما برنامه دهند؛ وظیفه ما انتقال این برنامه‌ها، ارشاد و راهنمایی و تأمین تسهیلاتی که برای اجرای برنامه‌ها نیاز دارید است.

وی با تأکید بر اینکه وظیفه ما در استان برنامه‌ریزی نیست، خاطرنشان کرد: کشاورزان و تشکل‌های کشاورزی هستند که می‌دانند چه نیاز دارند نه ما که در ستاد پشت میز نشسته‌ایم، این آسیب جدی در گذشته بوده است.

جعفری در ادامه گفت: یکی از محورهایی که در شهرستان‌های خشک که روان آب‌های فصلی دارند باید کار شود موضوع آبخیزداری و آبخوان‌داری است، این نیازمند همراهی و همدلی در تمامی بخش کشاورزی است.